Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου 2016

Τ' Αληθινά Ριζίτικα...

   Το 1976 κυκλοφόρησε από την Pan-Vox, ο δίσκος "Οι ρίζες της γενιάς μου, τ' αληθινά ριζίτικα", με ερμηνευτή τον Παπά-Άγγελο Ψυλλάκη, και κωδικό SPV 9. Ο λεγόμενος και Σφακιανομαδαρίτης, ήταν εφημέριος του ιερού ναού του Χαραλάμπους στα Λενταριανά, συνοικία των Χανίων, Σφακιανός στην καταγωγή. Στον δίσκο τις εισαγωγές με λαούτο παίζει ο Μιχάλης Πολυχρονάκης.




    "Αρχέγονα, σκληρά, αυστηρά σε μέτρο και σε ρυθμό είναι τα αληθινά ριζίτικα τραγούδια. Εκφράζουν την αιώνια ψυχική επαφή των Λευκορειτών με τους ηρωικούς προγόνους και με τους θεούς. Αυτό το μοναδικό τραγούδι, το ριζίτικο, που είναι πλημμυρισμένο από καρτερικότητα, ευγένεια και γενναιότητα, είναι ο γνήσιος ήχος της ζωής της Κρήτης. Κυρίως πολεμικό τραγούδι, τραγουδιέται μόνο από άντρες σε τόνο βαρύ, επιβλητικό, τελετουργικό. Εδώ δεν έχουν θέση οι γλυκασμοί, αλλά κυριαρχεί η δύναμη και η επιβλητικότητα της ζωής του μπροστάρη του τραγουδιού, που τον πλαισιώνουν οι χορωδοί για να επαναλαμβάνουν, να συμπληρώνουν ή να συνεχίζουν κι' εκείνος ανεβάζοντας τη φωνή ψηλότερα κι όλο ψηλότερα, να οδηγεί το τραγούδι ως το σημείο της έσχατης ανθρώπινης δύναμης και αντοχής. Έτσι, το ριζίτικο δεν υπήρξε ποτέ παθητικό, αλλά πάντα δυναμικό και έμπνοο τραγούδι που το τραγουδούσαν πάνοπλοι λεβέντες βρακοφόροι και έμοιαζε σαν πολεμική ιαχή μέσα σε πολύβουη μάχη.
     Στο πέρασμα των εποχών, το ριζίτικο τραγουδήθηκε από αληθινούς λαϊκούς τραγουδιστές κι' από τεχνίτες. Η γνησιότητά του διαφυλάχτηκε στις ρίζες του τόπου όπου γεννήθηκε. Στις περιπτώσεις της έντεχνης απόδοσής του, καθώς και στους πέραν του τόπου εκφράσεις του παραποιήθηκε και αλλοιώθηκε. Μέσα στο σώμα του εισχώρησε το μικρόβιο της φθοράς που απειλεί επικίνδυνα, στους καταλυτικούς καιρούς που περνούμε, την γνησιότητα και την αυθεντικότητά του. Γι' αυτό η απόδοση άγνωστων και άλλων γνωστών ριζίτικων από τον Παπά-Άγγελο Ψυλλάκη, γνήσιο εκφραστή της Σφακιανής ψυχής και παράδοσης και επίσης βαθύ γνώστη της μουσικής - βυζαντινής και ευρωπαϊκής - αποτελεί κατά την γνώμη μας ένα σημαντικό γεγονός στην δισκογράφηση της αυθεντικής έκφρασης, του μέλους και του τόνου των ριζίτικων τραγουδιών μας. Η φωνή και η τελετουργικότητα του τραγουδιού του Παπα-Άγγελου συνδέουν την αρχαία με τη βυζαντινή και τη λαϊκή φωνή και δένουν σε απόλυτη αρμονία, τη μνήμη του τόπου σε παρελθόν, παρόν και μέλλον. Έτσι ένας παπάς, ένας σύγχρονος παπάς, γνήσιος σφακιανός γόνος, μια σύζευξη δωρικής αυστηρότητας, βυζαντινής μεγαλοπρέπειας και λαϊκού μυστικισμού, τραγουδά και σώζει, σε τούτο το δίσκο, ότι πολυτιμότερο υπάρχει από τις ρίζες μας, που κινδυνεύουν να ξεριζωθούν." (Δημήτρης Κακαβελάκης-Λευκορείτης, ποιητής και λογοτέχνης από τα Χανιά, από το οπισθόφυλλο του δίσκου).


   
    Το 1978 κυκλοφορεί από την Calypso (της Pan-Vox), ο δίσκος "Το τραγούδι του Δασκαλογιάννη κι' άλλα αληθινά ριζίτικα". Ο Παπά-Άγγελος Ψυλλάκης ερμηνεύει τα τραγούδια, λύρα παίζει ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης και λαούτο ο Νίκος Καδιανός.





    " Το τραγούδι του Δασκαλογιάννη, που συνέθεσε ο Μπάρμπα-Μπαντζελιός, το 1786, εντάσσεται στα ιστορικά και επικολυρικά δημιουργήματα των ριμαδόρων (ποιητάρηδων), των περασμένων αλλά ηρωικών γενεών. Είναι έπος μαζί και θρήνος. Ο Μπαντζελιός, αγράμματος τυροκόμος από το Μουρί των Σφακιών, που είχε ζήσει τα γεγονότα υπαγόρευε τραγουδηχτά. Ο Αναγνώστης - Σήφης του παπά Σκορδίλη, γκαλονόμος έγραφε. Στην Παπούρα, πέρα από το Γκίβερτο, βοσκότοπο στο Μουρί, δούλεψαν στην καρδιά και στο μυαλό των και δημιούργησαν το τραγούδι στην σκιά ενός πρίνου. Η σκηνή και το έργο θυμίζουν ομηρικά ποιήματα. Το τραγούδι είναι ιστορικό, πρέπει να μελετάται με προσοχή, αλλά και γλωσσικό μνημείο. Συνθετικό και κυρίως περιγραφικό, έχει θέμα την επανάσταση των Σφακιών του 1770 και τους αγώνες και τη θυσία του Δασκαλογιάννη. Ο ποιητής ζητάει την βοήθεια του Θεού. Παρουσιάζει ανάγλυφες τις αδρές μορφές του Δασκαλογιάννη και των συναθλητών του Σφακιανών. Τις ομηρικές συγκρούσεις στην Κράπη, Ασκύφου, Νίμπρο, Βουβαδοβρασκάδες και Ανώπολι. Την καταστροφή των πάντων. Τον κλεφτοπόλεμο. Την απόφαση του Δασκαλογιάννη να παραδοθεί. Τον συγκινητικό αποχαιρετισμό της οικογένειάς του. Την παράδοσή του. Το μαρτύριό του. Τον θρήνο για τον αφανισμό των Σφακιών.
      Στο τραγούδι λοιπόν του Δασκαλογιάννη μπορούμε να πούμε πως προβάλλονται η θρυλική μορφή του ηρωικού αρχηγού, οι επικοί αγώνες των Σφακιανών και η θυσία του πρωτομάρτυρα της ελευθερίας της Κρήτης. Χωρίς υπερβολή δε, θυμίζει αρχαία ελληνική τραγωδία και μάλιστα τον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου. Από τους 1034 στίχους του τραγουδιού αποδίδονται κατ' επιλογή του εκτελεστή 102. Ο Παπά-Άγγελος Ψυλλάκης, γέννημα και θρέμμα της Σφακιανής Μαδάρας διασώζει, στο νου και στην καρδιά του, ότι καλύτερο μεταλαμπάδευσε η δωρική φυλή στους σημερινούς Σφακιανούς. Οι ικανότητές του, οι ειδικές σπουδές του και κυρίως η αγάπη του για τα πάτρια, τον έταξαν θεματοφύλακα της γνησιότητας των ριζίτικων τραγουδιών του τόπου μας και τον παρακίνησαν να ερμηνεύσει το τραγούδι του Δασκαλογιάννη και άλλα αληθινά ριζίτικα από τις ρίζες της γενιάς του. Ωραίο δείγμα έχουμε τον πρώτο μεγάλο δίσκο με τα ριζίτικα." (Στυλιανός Πανηγυράκης, φιλόλογος, από το οπισθόφυλλο).